Wat mensen onderscheidt van dieren, voor zover ik kan beoordelen, is dat wij een geweten hebben. Maar, wat mensen verbindt met dieren is dat wij ook instinct hebben.
Nu zijn er momenten waar instinct en geweten elkaar in de weg zitten. Stel dat iemand mij fysiek aanvalt. Ik weet het niet, maar instinctief zal ik dan, denk ik, reageren met een tegenaanval. Mijn geweten zegt mij echter dat fysiek geweld slecht is. In dit geval zal mijn instinct het dus waarschijnlijk winnen van mijn geweten.
Mensen worden in veel gevallen geacht hun instinct ter zijde te schuiven en naar Het Geweten (de grote gemene deler van de samenleving) te luisteren. De vraag is nu echter of er een echte keuze is tussen geweten en instinct: kun je je instinct negeren?
Dieren kunnen niet kiezen, want die hebben, vermoedelijk, geen geweten. Dieren worden dan ook niet (althans over het algemeen niet, althans in Nederland meestal niet) veroordeeld voor het volgen van hun instinct. Denk aan Bokito vorig jaar: Er waren mensen die vonden dat Bokito achteraf nog straf had moeten krijgen voor zijn daden, maar uiteraard deed Bokito gewoon wat zijn instinct hem ingaf. En precies daardoor kunnen wij hem daar niet voor verantwoordelijk houden. Hij kon niet anders reageren dan hoe hij gedaan heeft.
Mensen worden wel geacht te kunnen kiezen. Ik vraag me af of we dat kunnen en of wij eigenlijk niet net zo machteloos zijn als Bokito, of wij ook niet uitsluitend kunnen doen wat ons instinct ons ingeeft. Het verschil is uiteraard dat wij achteraf weten dat onze instinctieve handeling conflicteert met ons eigen geweten of het geweten van de samenleving.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten